Smutny los pianistów Konkursu Chopinowskiego. Czaszka jednego z nich była w "Hamlecie"

Jak do tej pory Polska w Konkursie Chopinowskim wygrała czterokrotnie. W 1949 roku była to Halina Czerny-Stefańska (1922-2001) ex aequo z Bellą Dawidowicz z ZSRR, w 1955 Adam Harasiewicz, Krystian Zimerman w 1975 i Rafał Blechacz w 2005 roku. W XIX Międzynarodowym Konkursie Pianistyczny mim. Fryderyka Chopina walczyć o piąty triumf polskiego pianisty będzie starało się 13. naszych rodaków: Piotr Alexewicz, Michał Basista, Mateusz Dubiel, Adam Kałduński, Antoni Kłeczek (także USA), Mateusz Krzyżowski, Viet Trung Nguyen, Piotr Pawlak, Yehuda Prokopowicz, Zuzanna Sejbuk, Jan Widlarz oraz bracia Andrzej i Krzysztof Wiercińscy.

W konkursie trwającym od 1927 roku wystąpiły setki utalentowanych pianistów. Wielu z nich spotkał tragiczny los. Tyczy się to m.in. zdobywców III miejsca, Róży Etkin-Moszkowskiej i Bolesława Kona.

Uczestniczka I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina zginęła 16 stycznia 1945 roku w wieku niespełna 37 lat. Pianistka żydowskiego pochodzenia ukrywała się w czasie II wojny światowej po aryjskiej stronie. Prawdopodobnie została schwytana przez Niemców i rozstrzelana razem z mężem, rzeźbiarzem Ryszardem Moszkowskim na Żoliborzu, gdy zauważyli dym z rozpalonego piecyka. Inna z wersji śmierci małżeństwa Moszkowskich mówi o granacie wrzuconym do piwnicy.

Bogusław Kon także był pianistą żydowskiego pochodzenia. Laureat III miejsca z 1932 roku popełnił samobójstwo 10 czerwca 1936 roku w Warszawie w wieku 37 lat. Powodem targnięcia się na życie była choroba umysłowa. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim, niestety jego grób jest w opłakanym stanie.

Jeszcze krócej żył Waldemar Maciszewski, zdobywca czwartego miejsca w 1949 roku. Pianista zginął tragicznie 8 lutego 1956 roku w wypadku pod kołami pociągu w Świdrze pod Warszawą. Miał 28 lat. Spoczął na Starych Powązkach.

Ryszard Bakst (1926-1999), który w 1949 roku zajął VI miejsce nie zaznał spokoju po śmierci. Zmarły w Manchesterze pianista był patronem nagrody dla najzdolniejszych uczniów szkoły w Royal Northern College of Music w Manchesterze. W 2013 nazwa nagrody została zmieniona na RNCM prize for Chopin po tym jak kilka kobiet oskarżyło nieżyjącego pianistę o molestowanie seksualne. Grób Baksta znajduje się na Powązkach Wojskowych w Warszawie.

Tragiczna historia wiąże się także z synem Janusza Olejniczaka (1952-2024), pianisty, który zajął VI miejsce w 1970 roku. Tomasz Olejniczak (1978-2002) był studentem medycyny, zmarł na zator w wieku zaledwie 24 lat. Nie dostał leków przeciwzakrzepowych, po tym jak skręcił nogę wysiadając z autobusu. Jego matką jest Sławomira Łozińska, aktorka znana z "Daleko od szosy" i "Barw szczęścia". Tomasz został pochowany na Starych Powązkach w Warszawie. Na tym samym cmentarzu, tylko w innym grobie spoczywa także Janusz Olejniczak, którego drugą żoną była aktorka Elżbieta Dmochowska, córka aktora Mariusza Dmochowskiego.

Andrzej Czajkowski (1935-1982), właśc. Robert Krauthammer, który w trakcie kariery na Zachodzie posługiwał się nazwiskiem André Tchaikowsky, był laureatem VIII nagrody na V Konkursie Chopinowskim w 1955 roku. Otrzymał wówczas 10 000 złotych i pianino Calisia jako najmłodszy uczestnik. W czasie II wojny światowej ukrywał się razem z babcią po aryjskiej stronie, w czasie gdy reszta żydowskiej rodziny trafiła do warszawskiego getta. Wówczas zaczął używać nazwiska Czajkowski. Zmarł na emigracji, w Oxfordzie w wieku 46 lat w wyniku choroby nowotworowej. Po latach na światło dzienne wyszły jego pamiętniki, w których ujawnił się jako homoseksualista.

Czajkowski nie ma swojego grobu. Jego ciało zostało przekazane na badania medyczne, zaś czaszka trafiła do teatralnego magazynu rekwizytów. Po ponad ćwierćwieczu, w 2008 roku, zdecydowano się spełnić ostatnie życzenie pianisty, by jego czaszka posłużyła w przedstawieniu "Hamlet". Kiedy historia rekwizytu przedostała się do prasy, w Royal Shakespeare Company zdecydowano o wycofaniu go z przedstawienia. Czaszka Andrzeja Czajkowskiego pojawia się również w klaserach filatelistycznych, a w 2011 roku brytyjska poczta wypuściła serię znaczków upamiętniających Davida Tennanta w roli "Hamleta" w scenie z czaszką Yorika.

W 1995 roku Czajkowski stał się także bohaterem reportażu "Hamlet" Hanny Krall, wydrukowanego w zbiorach "Dowody na istnienie" i "Żal".

Leonid Sagałow (1910-1940) - zdobywca VI miejsca w 1932 roku. Pochodzący z Charkowa pianista zginął w niewyjaśnionych okolicznościach po przeprowadzce do Moskwy.

Roza Tamarkina (1920-1950) - laureatka II nagrody na III Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina (1937). Ukrainka zmarła 5 sierpnia 1950 roku w wieku 30 lat na skutek choroby nowotworowej, chłoniaka Hodgkina. Pochowana została w kwaterze rodzinnej na Cmentarzu Wiedieńskim w Moskwie obok swoich rodziców.

Corrado Rollero (1969-2000) - włoski pianista, zdobywca IV nagrody na XII Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina (1990). Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach.

Aleksiej Sułtanow (1969-2005) - rosyjski pianista, laureat II nagrody w 1995 roku. Zaledwie rok później, w czasie koncertu w Japonii, wykonując sonatę f-moll op. 57 Ludwiga van Beethovena, pomylił jedną nutę. Dla publiczności błąd był praktycznie niezauważalny, jednak muzyk zdawał sobie z niego sprawę. W momencie tej pomyłki doznał mikrowylewu. Niestety zaczęły się one powtarzać regularnie. W 2001 roku Sułtanow upadając, uderzył w łazience głową o umywalkę. Przeszedł skomplikowaną operację w celu zatamowania silnego krwotoku w mózgu. W efekcie serii udarów mózgu lewa strona jego ciała zostaje sparaliżowana. Oznaczało to definitywny koniec kariery. Kontynuuje on jednak grę na fortepianie, występując wspólnie z żoną. Ich pierwszy koncert odbywa się w 2004 roku przed zespołem neurologów, którzy zajmowali się Sułtanowem w czasie choroby. Muzyk umiera rok później, 30 czerwca 2005 roku, w swoim domu w Fort Worth w USA.