Jej filmy zna cały świat. Historia Nory Ephron

Nora Ephron urodziła się 19 maja 1941 roku w Nowym Jorku. Była najstarszą z czterech córek Henry'ego i Phoebe Ephronów. Pierwsze cztery lata swojego życia spędziła w Upper West Side na Manhattanie – klimatycznej, niespiesznej dzielnicy, która zajmuje ważne miejsce w twórczości Ephron. Jej rodzice, utalentowani pisarze, przeprowadzili się do Los Angeles, gdy Nora była w wieku przedszkolnym. Odnieśli sukces w Hollywood, ale ich córka nie czuła się dobrze w południowej Kalifornii lat 50. i tęskniła Nowym Jorkiem, który zawsze uważała za swoje miejsce na Ziemi.

Będąc nastolatką, opętaną mitem pisma "The New Yorker", miała marzenie: "Jedyne, czego chciałam, to pojechać do Nowego Jorku i być Dorothy Parker". Od najmłodszych lat ubóstwiała Dorothy Parker – kultową amerykańską poetkę, pisarkę, satyryczkę i krytyczkę znaną z ostrego jak brzytwa humoru.

Młodziutka Nora próbowała naśladować dowcip i literacką osobowość idolki. Fascynacja błyskotliwą panią Parker miała wpłynąć na życie zawodowe Nory Ephron, począwszy od wyboru kierunku studiów, po łączenie humoru z komentarzem społecznym w tekstach i scenariuszach. Z czasem jednak Nora odkryła, że nie musiała być "drugą Dorothy parker", by osiągnąć sukces.

Po ukończeniu Wellesley College w 1962 roku, z dyplomem z dziennikarstwa w kieszeni, krótko pracowała jako stażystka w Białym Domu za administracji Johna F. Kennedy'ego. Po powrocie do Nowego Jorku znalazła pracę na poczcie w magazynie "Newsweek" i wkrótce awansowała na stanowisko researchera.

Kiedy nowojorskie gazety zawiesiły publikację podczas strajku Międzynarodowego Związku Typograficznego, Nora Ephron z przyjaciółmi wydawała własną satyryczną gazetę. Parodie felietonów "New York Post" autorstwa Ephron zwróciły uwagę Dorothy Schiff, wydawczyni parodiowanej gazety. Po zakończeniu strajku Schiff zatrudniła Ephron jako reporterkę. Pracując w liberalnym tabloidzie, Ephron mogła rozwijać skrzydła jako dziennikarka i odkrywać swoje ukochane miasto.

Podczas pracy w "New York Post", Nora Ephron zaczęła również pisać teksty dla "New York", "Esquire" i "The New York Times Sunday Magazine". Jej praca reporterska zyskała uznanie jako część ruchu "nowego dziennikarstwa" lat 60., w którym osobisty głos autora stawał się częścią historii. Jej humorystyczny esej z 1972 roku, "Kilka słów o piersiach" sprawił, że doceniono ją jako eseistkę. Dzięki felietonom publikowanym na łamach "Esquire" stała się jedną z najbardziej znanych amerykańskich humorystek. Pisywała o seksie, jedzeniu i, oczywiście, o Nowym Jorku.

Wczesne małżeństwo z humorystą Danem Greenburgiem zakończyło się rozwodem, a 15 kwietnia 1976 roku Ephron poślubiła reportera śledczego Carla Bernsteina, znanego z opisywania na łamach "The Washington Post" afery Watergate (Bob Woodward, który razem z Carlem pisał o Watergate, był świadkiem na ślubie).

Po urodzeniu pierwszego dziecka, Nora postanowiła poświęcić więcej czasu na pisanie scenariuszy. Nie przynosiło to kokosów. Ephron wspominała: "Przez lata pisałam scenariusze, które nie były realizowane. Płacono mi za nie, ale zastanawiałam się, czy kiedykolwiek uda mi się nakręcić film".

Była na półmetku drugiej ciąży, kiedy jej małżeństwo z niewiernym Carlem Bernsteinem zakończyło się. Nora została samotną matką, a tego w jej planach nie było. Wkrótce sprzedała scenariusz do filmu" Silkwood" (1983), opartego na życiu działaczki antynuklearnej. Reżyserii podjął się słynny Mike Nichols, a rolę tytułową zagrała Meryl Streep. Dla Nory był to wielki sukces i początek dobrej passy.

W tym samym roku Ephron opublikowała powieść komediową "Zgaga", ewidentnie opartą na małżeństwie z Bernsteinem i rozstaniu. W 1986 roku na ekrany kin weszła ekranizacja z Meryl Streep i Jackiem Nicholsonem, wyreżyserowana przez Mike'a Nicholsa na podstawie scenariusza Ephron.

Mając na koncie dwa głośne scenariusze, Nora stała się jedną z najbardziej rozchwytywanych pisarek w branży. A i w życiu prywatnym zaczęło dziać się znacznie lepiej, gdy w 1987 roku poślubiła dziennikarza Nicholasa Pileggi, cenionego autora reportaży kryminalnych – dwie z opisanych przez niego historii znamy z filmów Martina Scorsese: "Chłopcy z ferajny" i "Kasyno".

Ephron chciała zająć się reżyserią. Niestety, jej debiut reżyserski, "This Is My Life", opowiadający o zmaganiach samotnej matki pracującej jako komik, okazał się rozczarowaniem kasowym. Nie oznaczało to jednak, że ambitna pisarka nie odniesie sukcesu także jako reżyserka, prędzej czy później.

Nora Ephron odniosła ogromny sukces dzięki filmowi "Kiedy Harry poznał Sally" z 1989 roku. W tej komedii romantycznej, wyreżyserowanej przez Roba Reinera, główne role zagrali Billy Crystal i Meg Ryan. Film od razu przypadł do gustu widzom i stał się międzynarodowym hitem, a scena w Katz’s Deli, gdzie bohaterka grana przez Meg Ryan jadła kanapkę z pastrami, stała się jedną z najbardziej pamiętnych w historii kina. Do Katz’s Deli nadal ściągają turyści i fani kultowej komedii.

Kolejnym hitem okazał się film "Bezsenność w Seattle" z 1993 roku. Nora napisała scenariusz razem z młodszą siostrą, Delią. Ephron, jako reżyserka, obsadziła Meg Ryan i Toma Hanksa. Siłą filmu jest też znakomicie dobrany soundtrack i pozytywne, choć nie do końca racjonalne przesłanie. Po sukcesie tej produkcji Nora została uznana za czołową twórczynię komedii romantycznych w Hollywood.

Potem były mniej udane "Wariackie święta" czy "Michael" z Johnem Travoltą w roli anioła, a w 1998 roku miała premierę kolejna komedia romantyczna z duetem Ryan-Hanks. "Masz wiadomość" to remake filmu "Sklep za rogiem" Ernsta Lubitscha, z niezapomnianym Jamesem Stewartem. Wersja z lat 90. ma dużo uroku, a humor przeplata się z refleksyjnym spojrzeniem na pędzący świat i zachodzące w nim zmiany. Jest też, rzecz jasna, spora dawka romantyzmu. To także list miłosny Nory Ephron do jej ukochanej Upper West Side.

W swoim filmie "Julie i Julia" Nora skupiła się na ulubionym temacie – jedzeniu – opowiadając równoległe historie słynnej pisarki kulinarnej Julii Child i współczesnej kobiety z Nowego Jorku, która w książce autorstwa Child znajduje motywację do działania oraz sposób na oderwanie od nudnawej rzeczywistości. Ciekawy jest tu wątek relacji Julii Child (granej przez Meryl Streep, dobrą przyjaciółkę Ephron) z mężem (Stanley Tucci) – ciepło, optymizm i humor.

Ephron stworzyła własną komediową formułę – obok klasycznego wątku miłosnego pojawiał się inteligentny komentarz społeczny (choćby wpływ internetu na relacje w "Masz wiadomość"). Błyskotliwe dialogi oraz nieidealni, ale w gruncie rzeczy dający się lubić bohaterowie, z którymi widzowie mogli się utożsamić to kolejne mocne strony filmów Nory Ephron.

Nora Ephron realizowała wiele różnych projektów. W 2002 roku zaczęła pisać sztukę "Imaginary Friends", opartą na burzliwej rywalizacji autorek Lillian Hellman i Mary McCarthy. Jej wydany w 2006 roku zbiór esejów "I Feel Bad Abut My Neck: And Other Reflections on Being a Woman", w którym dzieli się szczerym spojrzeniem na kobiety: radzące sobie z wiekiem, menopauzą, pustymi gniazdami i życiem jako takim, natychmiast trafił na pierwsze miejsce listy bestsellerów "New York Timesa".

Zbiór esejów z 2010 roku, "I Remember Nothing", zawierający humorystyczne spojrzenie na proces starzenia się i inne tematy, również został dobrze przyjęty. Jej styl pisarski i humor charakteryzował się autoironią oraz dystansem, a jej teksty łączyły błyskotliwy dowcip z głębszą refleksją nad kondycją współczesnego człowieka, szczególnie kobiet.

Ephron regularnie pisała bloga dla internetowego serwisu informacyjnego "The Huffington Post". Do końca życia była zajęta. Zmarła na Manhattanie, 26 czerwca 2012 roku, z powodu powikłań białaczki. W 2013 roku w Nowym Jorku wystawiono sztukę jej autorstwa "Lucky Guy". Było to ostatnie dzieło Nory Ephron i debiut Toma Hanksa na Broadwayu – tą znakomitą kreacją aktor złożył hołd swojej przyjaciółce.